Skip to main content

Η διατροφική αντιμετώπιση των κύριων μεταβολικών νοσημάτων

Σπανού Αγγελική, Παθολόγος, MD, MSc

Τα μεταβολικά νοσήματα αποτελούν την πλειοψηφία των ασθενειών στον ανεπτυγμένο κόσμο.

Μεταβολικά ονομάζονται τα νοσήματα που αφορούν την εγγενή λειτουργία των οργάνων. Σε αυτά ανήκουν η υπέρταση, η δυσλιπιδαιμία, ο διαβήτης, οι θυρεοειδοπάθειες, η οστεοπόρωση και η παχυσαρκία. Χαρακτηρίζονται από χρονιότητα και πολλές επιπλοκές, εφόσον δεν τεθούν υπό θεραπευτική αγωγή.

Έχουν πολλές φορές γονιδιακή καταβολή αλλά κυρίως έχουν ισχυρή περιβαλλοντολογική επίδραση. Έτσι, αν υπάρχει στο γενετικό μας ριζικό να νοσήσουμε από διαβήτη, εφόσον εμείς λάβουμε όλα τα προληπτικά μέτρα ενάντια στην εμφάνιση διαβήτη, θα υπερνικήσουμε τρανά την γενετική μας μοίρα.

Ο άνθρωπος ξέφυγε από την πρότερη μοίρα των μεταδιδόμενων νοσημάτων μέσω της εξέλιξης της φαρμακολογίας που θεραπεύει πλέον την πλειοψηφία των λοιμωδών νοσημάτων, και πλέον έχει μπλέξει με τις συνέπειες της καλοζωίας. Η ύπαρξη τόσων επεξεργασμένων προϊόντων και η ένταξή τους στον σύγχρονο τρόπο διατροφής, ο οποίος χαρακτηρίζεται από γρήγορες τροφικές επιλογές, χαμηλής ποιότητας, χωρίς έμφαση στην θρέψη, επέτρεψε την δημιουργία πολλών μεταβολικών διαταραχών ως συνέπειες. Πάμε να δούμε αναλυτικά τι εννοώ.

Οι χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου, έχουν επιλογές και αφθονία. Διαθέτουν την πολυτέλεια της προσωπικής επιλογής διατροφής, άσκησης και κοινωνικών συνηθειών. Έτσι, συνήθειες κακές οδηγούν σε επιδείνωση της υγείας, ενώ συνήθειες καλές, στην βελτίωση αυτής. Η συστηματική κατανάλωση φρούτων μειώνει σημαντικά των κίνδυνο εμφάνισης καρδιολογικών νοσημάτων. Μία παρατήρηση καίρια, ώστε να γίνει σωστή ενημέρωση του κοινού. Θα μου πεις, φρούτο είναι, πως θα έκανε κακό, μόνο καλό! Κι όμως, δεν είναι τόσο απλό. Σημασία έχει ότι πλέον είμαστε στην ευχάριστη θέση να είμαστε και επιστημονικά τεκμηριωμένοι με τα λεγόμενά μας. Το όφελος, είναι μετρήσιμο μέγεθος και ως τέτοιο, επηρεάζεται απόλυτα από τον τρόπο ζωής μας. Η τύχη μας λοιπόν, είναι στο χέρι μας, αρκεί να πιστέψουμε στην διαδικασία. 

Η διατροφική αντιμετώπιση των κύριων μεταβολικών νοσημάτων από την Αγγελική Σπανού

Υπέρταση
Η δύναμη με την οποία ρέει το αίμα στα αγγεία μας, προσαρμόζεται στις συνθήκες ζωής μας, κάτι απόλυτα απαραίτητο, προκειμένου να υπάρξει η επιθυμητή ομοιόσταση. Οι αισθητήρες ρύθμισης της αρτηριακής πίεσης βρίσκονται σε κομβικά σημεία του αγγειακού δικτύου, καθώς και στα νεφρά, καίριο όργανό ρύθμισής της, στον υποθάλαμο, στα επινεφρίδια, στο παρασυμπαθητικό νευρικό μας σύστημα. Άρα, την επόμενη φορά που θεωρήσετε ότι η πίεσή σας ανέβηκε επειδή βιώσατε μία ξαφνική στρεσογόνα κατάσταση, σκεφτείτε ότι δεν είναι τόσο απλό. Η ταυτοποίηση της παθολογικής αρτηριακής πίεσης και η αντιμετώπισή της, αφορά μία ολιστική προσέγγιση. Σε αυτήν υπεισέρχεται φυσικά και η διαστροφή μας. Υψηλά επεξεργασμένα τρόφιμα χαμηλά σε θρέψη, αυξάνουν την χοληστερίνη, η οποία με την σειρά της αυξάνει την αρτηριακή πίεση. Αντίθετα τροφές πλούσιες σε κάλιο, ασβέστιο και μαγνήσιο βοηθούν στην ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Η δίαιτα DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension) σχεδιάστηκε από το US National Institutes of Health ακριβώς για να μειώσει την αρτηριακή υπέρταση σε μόλις 14 μέρες από την εφαρμογή της. Μια διατροφή που ουσιαστικά αποτελεί δίδυμο αδερφάκι της Μεσογειακής διαστροφής, καθώς βασίζεται στην μείωση επεξεργασμένων λιπαρών, απλών πρόσθετων υδατανθράκων και νατρίου.

Διαβήτης τύπου 2
Το πιο συχνό μεταβολικό νόσημα το οποίο έχει λάβει διαστάσεις επιδημικές, βασιλεύει στους άνω των 50, ενώ αυξάνεται ολοένα και στην παιδική ηλικία. Η προσέγγιση μέσω προληπτικής διατροφής είναι πολύ σημαντική για την αποφυγή του. Τα επεξεργασμένα λιπαρά φαίνεται να συνεισφέρουν σημαντικά στην εμφάνιση αντίστασης στην ινσουλίνη, ενώ συνάμα οι έξτρα ποσότητες υδατανθράκων που καταναλώνουμε μετατρέπονται σε χοληστερίνη στο σώμα μας. Μία σχέση αμφίδρομα καταστροφική για την καρδιαγγειακή μας υγεία. Η αύξηση φυτικών ινών με την ταυτόχρονη αποφυγή επεξεργασμένων προϊόντων είναι η βασική θεραπευτική διατροφική γραμμή. Η ωμοφαγία, δηλαδή η κατανάλωση πρωτογενών τροφών που δεν έχουν υποστεί θερμική επεξεργασία, προσφέρει αγνή θρέψη η οποία μπορεί να αναστρέψει τις δυσμενείς συνέπειες του διαβήτη τύπου 2, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει την απορρόφηση αντιοξειδωτικών ουσιών, απαραίτητων για την διατήρηση της ισορροπίας των υδατανθράκων.

Δυσλιπιδαιμία
Η ανάπτυξη αυξημένης χοληστερίνης είναι συχνότατη κατάσταση στον ανεπτυγμένο κόσμο. Η υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος, παρά τις επίσημες προειδοποιήσεις οδηγεί στην διαταραχή της ισορροπίας μεταξύ καλών και κακών λιπαρών. Η φαρμακευτική αγωγή αν και καθόλα αποτελεσματική , δεν αποτελεί την μόνη ωφέλιμη προσέγγιση. Η διατροφή μας είναι αυτή που βοηθά στην διατήρηση ενός υγιούς λιπιδαιμικού προφίλ. Οι επιπλοκές της χρόνιας υπερχοληστερολαιμίας και της υπερτριγλυκεριδαιμίας, είναι η αθηροσκλήρηνση, δηλαδή η εναπόθεση πλάκας στα αγγεία, η οποία οδηγεί σε θρόμβωση και καρδιαγγειακή νόσο. Η μεσογειακή διατροφή με έμφαση στα μονοακόρεστα λιπαρά, ω3 λιπαρά από λιπαρά ψάρια, σποράκια και χόρτα, φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικές τροφές αποτελούν την κεντρική γραμμή πρόληψης μέσω της διατροφής. Ενδιαφέρον έχει η παρατήρηση ότι η χορτοφαγία αποτελεί πλέον την διατροφή εκλογής για την μείωση της υπερχοληστερολαιμίας, γι’ αυτό και οι καρδιολογικές εταιρείες την συνιστούν ως ενσωματωμένη γραμμή προκειμένου να υπάρξουν χρόνια και σταθερά θετικά αποτελέσματα.

Πολλά ακόμη είναι τα νοσήματα του μεταβολισμού που κυριαρχούν στο λεγόμενο αντίκτυπο της ασθένειας (Burden of disease), μία επίσημη παγκόσμια μέτρηση της νοσηρότητας και των προβολών της στην ποιότητα της ζωής κι άρα στα λεγόμενα DALYs, (disability-adjusted life year) τα χρόνια αναπηρίας που προέρχονται από μία νόσο σε έναν πληθυσμό. Και οι δύο αυτοί δείκτες, βελτιώνονται με την υιοθέτηση διατροφικών συμβουλών κατάλληλων για κάθε περίπτωση. Τελικά, η επιστημονική κοινότητα ολοένα μαθαίνει να υποκλίνεται στην σοφία της θρεπτικής διατροφής, καθώς μπορεί να αλλάξει την έκβαση των περισσότερων μεταβολικών νοσημάτων, αν φυσικά την αφήσουμε.

Βιβλιογραφία

  • Challa HJ, Ameer MA, Uppaluri KR. DASH Diet To Stop Hypertension. 2022 May 15. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan–. PMID: 29494120.
  • Dietary Guidelines for Americans, 2020-2025
  • Lelong H, Blacher J, Baudry J, Adriouch S, Galan P, Fezeu L, Hercberg S, Kesse-Guyot E. Combination of Healthy Lifestyle Factors on the Risk of Hypertension in a Large Cohort of French Adults. Nutrients. 2019 Jul 23;11(7):1687. doi: 10.3390/nu11071687. PMID: 31340445; PMCID: PMC6683281.
  • Lelong H, Galan P, Kesse-Guyot E, Fezeu L, Hercberg S, Blacher J. Relationship between nutrition and blood pressure: a cross-sectional analysis from the NutriNet-Santé Study, a French web-based cohort study. Am J Hypertens. 2015 Mar;28(3):362-71. doi: 10.1093/ajh/hpu164. Epub 2014 Sep 3. PMID: 25189870.
  • Abu-Sawwa R, Dunbar SB, Quyyumi AA, Sattler ELP. Nutrition intervention in heart failure: should consumption of the DASH eating pattern be recommended to improve outcomes? Heart Fail Rev. 2019 Jul;24(4):565-573. doi: 10.1007/s10741-019-09781-6. PMID: 30923990; PMCID: PMC6561797.
  • Dos Reis Padilha G, Sanches Machado d’Almeida K, Ronchi Spillere S, Corrêa Souza G. Dietary Patterns in Secondary Prevention of Heart Failure: A Systematic Review. Nutrients. 2018 Jun 26;10(7):828. doi: 10.3390/nu10070828. PMID: 29949894; PMCID: PMC6073256.